Rozdziały
Swetoniusz (Gaius Suetonius Tranquillus) urodził się prawdopodobnie około roku 69 n.e. w Italii. Pisarz i historyk rzymski, twórca biografii cesarzy rzymskich. Pisał zarówno po łacinie jak i po grecku.
Pochodził ze stanu ekwickiego. Datę jego narodzin wysnuwa się na podstawie jego tekstów, w których wspomina siebie jako „młodego człowieka” w dwadzieścia lat po śmierci Nerona. Jego ojciec, Swetoniusz Laetus, był trybunem wojskowym (tribunus angusticlavius) przy XIII legionie, gdzie walczył pod Bedriakum w oddziałach Othona, o czym Swetoniusz informuje w żywocie Othona.
Swetoniusz edukował się w Rzymie, gdzie w tym czasie masowo powstawały szkoły retoryki. Przyjaźnił się z Tacytem i utrzymywał bliskie kontakty z Pliniuszem Młodszym – senatorem. Większość wiadomości, które posiadamy o Swetoniuszu, pochodzi z korespondencji Pliniusza. Pliniusz opisuje Swetoniusza jako cichego i intelektualnego mężczyznę, poświęconego pisarstwu. Co więcej wiemy, że Pliniusz pomógł mu zakupić małą posiadłość, a w jednym ze swoich listów wstawił się za Swetoniuszem u cesarza Trajana. Chodziło mianowicie o fakt, iż Swetoniusz żył w bezdzietnym małżeństwie, co było wbrew prawu ius trium liberorum („prawo trójki dzieci”). Prawo to wprowadzone zostało w 18 p.n.e. i 9 roku n.e., a miało na celu zwiększenie populacji sfer wyższych. Mężczyzna, który miał minimum trójkę dzieci, był zwolniony z udziału w tzw. munera – prace budowlane na rzecz ludu rzymskiego (populus Romanus), wykonywane przez wyższe warstwy społeczne. Co więcej, za sprawą Pliniusza Młodszego Swetoniusz stał się pisarzem faworyzowanym przez Trajana, a potem Hadriana. Niewykluczone że Swetoniusz między 110 a 112 rokiem n.e. należał do administracji Pliniusza, który piastował urząd prokonsula w Bitynii (północna Azja Mniejsza). Za Trajana był sekretarzem i zarządzał archiwami.
Około roku 120 n.e. został sekretarzem kancelarii cesarskiej Hadriana. Jako sekretarz miał dostęp do archiwów, rękopisów, prywatnej korespondencji cesarzy. Jednak w dość krótkim czasie zwolniono go, gdyż w ocenie cesarza Swetoniusz wdał się w zbyt zażyłą relację z cesarzową Sabiną. Wówczas poświęcił się twórczości literackiej.
Działalność literacka
Głównym dziełem Swetoniusza są słynne Żywoty Cezarów (De Vita Caesarum), napisane zapewne w czasie panowania Hadriana. Zawierają one biografie dwunastu Rzymian: Juliusza Cezara (kilka pierwszych rozdziałów zaginęło), Oktawiana Augusta, Tyberiusza, Kaliguli, Klaudiusza, Nerona, Galby, Othona, Witeliusza, Wespazjana, Tytusa i Domicjana. Są one ważnym źródłem, uzupełniającym relację Tacyta (która np. nie obejmuje Kaliguli, bo odpowiednie księgi Roczników Tacyta nie zachowały się). Dzieło zostało zadedykowane przyjacielowi Gaiusowi Septiciusowi Clarusowi, prefektowi gwardii pretoriańskiej. Szczególna wartość biografii polega na opisie obyczajowości cesarskiej. Każda biografia, w mniejszym bądź większym stopniu, zachowuje trójpodział. Na początku część omawiająca wydarzenia z życia cesarza (nie zawsze przestrzegająca chronologii), jego pochodzenie, sprawowane urzędy; następnie opisuje cechy charakteru i wygląd władcy (species), a w końcowych partiach śmierć, poprzedzaną zawsze znakami wróżebnymi.
Do naszych czasów zachowały się oprócz Żywotów cezarów (De vita Caesarum), fragment dzieła O słynnych mówcach i nauczycielach (De grammaticis et rhetoribus), będące częścią większej całości O sławnych mężach (De viris illustribus). Tam też znajdziemy biografie Terencjusza, Lukana i Horacego. Niektóre jego zaginione prace cytują autorzy późniejsi i Księga Suda. Pozostałe dzieła, tyczące się codziennego życia w antycznym Rzymie, polityki, krasomówstwa, antycznej nauki a nawet prostytutek, nie przetrwały do naszych czasów.
W biografii Klaudiusza Swetoniusz wspomina postać bliżej nieokreślonego Chrestosa: Iudaeos impulsore Chresto assidue tumultuantes Roma expulit („Żydów wypędził z Rzymu za to, że bezustannie wichrzyli podżegani przez jakiegoś Chrestosa”)1.
Zmarł po 122 roku n.e.
